Gmina Mstyczów

Gmina ta została szczególnie dotknięta represjami okupanta, który dokonał licznych aresztowań i egzekucji na mieszkańcach wiosek. Dla informacji notujemy wypadki śmiertelne z okresu kampanii wrześniowej 1939r. 4.09.1939 zmarł w Tarnawie lekarz wojskowy dr Jerzy KLUCZYŃSKI z Krakowa, raniony 3.09, pochowany na cmentarzu w Tarnawie. 3.09 zginął pod Tarnawą sierżant W.P. z Lublina Bogdan KURNATOWSKI pochodzący z Lublina, pochowany na cmentarzu w Tarnawie. Dwaj przodownicy policji Eugeniusz MALINOWSKI z Sosnowca i Karol KUTRZEBA z Będzina, zginęli dnia 5.09 przy ostrzeliwaniu pociągu ewakuacyjnego przez samoloty niemieckie pod Sędziszowem, pochowani na cmentarzu parafialnym w Tarnawie.
BRZOSKO Stefan, ur. 30.07.1894, kierownik szkoły powsz. w Tarnawie, aresztowany 11.06.1940r. (przypominamy, iż był to okres licznych aresztowań w powiecie osób, wskazanych przez konfidentów jako działaczy). Zamordowany w obozie w Oranienburgu w styczniu 1941r.
ROKICKI Jan, ur. 10.01.1901, dróżnik, zam. w Tarnawie, aresztowany 11.06.1940. Zamordowany w obozie w Wawelsburgu dnia 17.06.1942.
KOWALSKI Stanisław, ur. 16.04.1912, nauczyciel szkoły pow. w Tarnawie. Aresztowany dn. 26.03.1941. Zamordowany 14.11 w obozie w Oświęcimiu.
PIEJKA Piotr, ur. 28.06.1923, syn rolnika, zam. w Swaryszowie, zastrzelony dn. 13.11.1942r. bez powodu na stacji kol. w Sędziszowie, pochowany w Tarnawie.
Dnia 20.01.1943, po pierwszej akcji grupy „Białego” na Mstyczów, aresztowali Niemcy w odwet 17 mieszkańców. Z tych powróciło z obozu tylko pięciu. Pewne są wiadomości o śmierci w obozach koncentracyjnych: PUSTUŁKI Józefa z Przełaja, Machury Tomasza z Czepca, ZASADY Jana z Czepca, ŚLĘZAKA Bolesława z Czepca. O innych wiadomości nie ma.
Dnia 17.05.1943 zostali zamordowani w Żarnowcu pow. Olkusz, w odwet za akcję dywersyjną grupy „Białego” (P.P.R.), następujący mieszkańcy gm. Mstyczów: ĆWIERTNIA Franciszek, lat 54 z Czepca, SYPIEŃ Józef ur. w r. 1907 z Mstyczowa, BROŻEK Józef, ur. w r. 1911 z Mstyczowa, KIERES Witold z Mstyczowa, SŁOKA Józef ur. w r. 1901 z Jeżewa, KRASIŃSKI Józef lat około 50 z Klimontówka, KOWAL Mieczysław, lat 25 z Klimontowa.

W tymże dniu aresztowany został w czasie przeprowadzanej akcji „Białego” na Żarnowiec CHAŁACIŃSKI Józef, łat 19, robotnik rolny, członek grupy „Białego”. W śledztwie załamał się i podał nazwiska osób, udzielających pomocy partyzantom, między innymi WILTOWSKIEGO i towarzyszy. Zastrzelił go Kapp w Czekaju gm. Mstyczów, ekshumowano na cmentarz w Mstyczowie. Brat Chałacińskiego (imię nieznane) aresztowany, zginął w obozie koncentracyjnym.
Dnia 21.05.1943r. zastrzeleni zostali przez znanego z licznych zbrodni, dokonywanych na Polakach, gestapowca z Jędrzejowa Maksymiliana (powinno być: Konstantego - przyp. red.) Kapuścika (Kappa), na leśniczówce w Wojciechowie, za niemeldowanie policji niemieckiej o oddziałach partyzanckich przebywających w lasach leśnictwa Wojciechów i udzielenie im pomocy:
WILTOWSKI Szczepan Stefan, ur. dnia 26.12.1896, leśniczy z Wojciechowa. Kapp po krótkiej, nic złego nie wróżącej rozmowie z Wiltowskim w mieszkaniu, wyszedł z nim na podwórze i niespodzianie oddał do niego strzał w tył głowy. Był to sposób wykonywania morderstw przez Kappa, położył go trupem na miejscu. Ś. p. Wiltowski i jego żona znani byli w okolicy z wielkiej uczynności wobec biednej ludności, szczególnie licznych tu wysiedleńców.
WINTER Aleksander, ur. 20.03.1908, gajowy, zam. w Wojciechowie,
WINTER Mieczysław, urodzony 21.05.1924, syn Aleksandra, robotnik leśny.
SOBIERAJ Edward, ur. 24.12.1919, robotnik leśny.
Wszyscy czterej pochowani zostali na cmentarzu parafialnym w Tarnawie.

Wieś Swaryszów przeżyła ciężkie chwile w dn. 17.08.1944r. W dniu tym przybyła tam ekspedycja karna złożona z Niemców i Ukraińców w służbie niemieckiej i otoczyła we wczesnych godzinach rannych wieś. Całą ludność wsi spędzono na jedno miejsce, oddzielono według listy 85 mieszkańców, należących do tajnej organizacji wojskowej, zapędzono ich pod las i tam po straszliwym skatowaniu rozstrzelano. Nazwiska ofiar.
GRABEK Wiktor, ur. 19.05.1916, robotnik
OTWINOWSKI Wiktor, nr. 26.09.1926, syn rolnika
BERYCH Stanisław, ur. 5.05.1915, syn rolnika
OPAŁKA Wł., ur. 27.06.1914, syn rolnika, (z grupy „Zrywa”)
SIEKANKA Eugeniusz, ur. 22.05.1925, syn rolnika
SZCZEPKA Józef ur. 19.03.1906, szewc
KACZMARSKI Jan, ur. 27.06.1884, rolnik
PIEJKA Stanisław, ur. 21.12.1924, syn rolnika
KACZMARSKI Ignacy ur. 18.10.1926, syn rolnika
OSTROWSKI Tadeusz, ur. 28.01.1914, syn rolnika
OSTROWSKI Kazimierz, ur. 24.11.1923 syn rolnika
TASAK Franciszek, ur. 25.09.1918, syn rolnika
SZCZEPKA Bolesław, ur. 3.11.1924 robotnik
BORYŃ Józef, ur. 28.11.1921, robotnik
MATYJA Stanisław, ur. 3.10. 1907, robotnik
GRABEK Leon, ur. 28.11.1913, robotnik
SKIBA Marian, ur. 1.01.1914, szklarz
SIEKAŃSKI Stanisław, ur. 2.5 1913, robotnik
GRABEK Marian, ur. 2.02.1917, syn rolnika
GRABEK Zygmunt, ur. 11.05.1925, syn rolnika
GRABEK Tadeusz, ur. 15.05.1919, prac. kolejowy
JACHIMOWSKI Jan, ur. 18.06.1891, rolnik
DŁUŻNIAK Tadeusz, ur. 24.05.1919, syn rolnika
ADAMCZYK Józef, ur. 23.12.1914, robotnik
NIDZIŃSKI Stanisław, ur. 22.12.1923, syn służącego
ROKICKI Jan, ur. 3.04.1903, ślusarz
KROWICKI Kazimierz, ur. 5.07.1901, robotnik
FLORCZYK Adam, ur. 5.06.1923
ZAJDA Stanisław, ur. 19.07.1911
KUPIEC Edward, ur. 5.04.1921
STANKIEWICZ Zenon, ur. 10.06.1907, inżynier z Krakowa, czasowo przebywający we wsi
NOCULAK Antoni, lat 25, wysiedlony z Ostrowia Wlkp.
NOCULAK Józef, lat 23, brat poprzedniego (grupa „Zrywa”)
BOBROWSKI Stanisław, lat 21, wysiedlony z Kujaw
BŹDZIK Stefan, lat 42, kupiec.
Wymienieni pochowani zostali w Swaryszowie na specjalnie utworzonym cmentarzu dla ofiar zbrodni niemieckich, na cmentarzu tym grzebano też ofiary z innych miejsc egzekucji.

Ponadto aresztowani zostali w tym dniu (17.8) i wywiezieni do Jędrzejowa na śledztwo, po czym rozstrzelani 25.08.1944, koło Mnichowa, gm. Brzegi:
OTWINOWSKI Piotr, ur. 15.06.1899 w Swaryszowie, rolnik,
PIEJKA Jan, ur. 15.05.1920 w Swaryszowie,
SURÓWKA Piotr, ur. 28.08.1909 w Dańdówce, pow. Będzin, zam. w Tarni, urzędnik
WITKOWICZ Stanisław, ur. dn. 25.04.1909, zam. w Tarni, gajowy
ZĄBEK Stanisław, ur. 19.09.1913, w Strzemieszycach, zam. w Swaryszowie (przybysz z Krakowa).
W marcu 1945r. zostali czterej pierwsi przeniesieni na cmentarz w Swaryszowie, Ząbek pochowany przez ks. proboszcza w Mnichowie Jana Śliwakowskiego na miejscowym cmentarzu.
Osoby stracone pojedynczo:
MILIŃSKI Czesław, ur. 1.12.1923, zam. w Krzelowie, syn kupca, rozstrzelany 28.05.1944r. w Kazinach k. Wodzisławia.
JANIK Euzebiusz, lat około 22, ukrywający się przed Niemcami, rozstrzelany 28.05.1944 w Kazinach. Obaj pochowani na cmentarzu w Tarnawie. W Kazinach rozstrzelany też: NIECHCIAŁ Piotr i CZEREMINGA (imię nieznane).
ZWOLIŃSKI Wacław, ur. 26.10.1904, kier. Ubezp. Społecznej w Opocznie, ukrywający się przed Niemcami w Tarni, schwytany przez strażników kolejowych niem. 13.11.1944r. i po strasznych katuszach tegoż dnia zastrzelony w Sędziszowie koło stacji kolejowej i tam pogrzebany. Wiosną 1945r. zwłoki przeniesiono na cmentarz w Swaryszowie.

W czasie przeprowadzanej przez policję niemiecką łapanki w Czepcu Przełajskim dnia 26.02.1943 roku, zostali zastrzeleni bez przyczyny dwaj robotnicy: MIGAS Zdzisław, lat 29 i ZYNEK Edward, lat 34. Ekshumowani na cmentarz w Mstyczowie. Ofiarą Niemców padł 20.09.1943 STRUZIK Stanisław, żebrak, umysłowo chory z Jasińca, gm. Słupia, wzięty za szpiega(!) zastrzelony został w Krzelowie.
W lecie 1943 zginął w walce z Niemcami w majątku Mstyczów, PODGÓRSKI Jerzy, z Bugaja, partyzant A.K.
Dnia 18.04.1943, zastrzelili policjanci niemieccy w Czepcu Przełajskim WAWRA Józefa, lat 22, rolnika z tejże wioski za pracę w tajnej organizacji wojskowej. Ekshumowano na cmentarz mstyczowski.
Tamże zastrzelony bez przyczyny przez policję niemiecką NIECHCIAŁ Piotr, lat 58, miejscowy rolnik. Ekshumowany na cmentarz mstyczowski.
W wyniku akcji pacyfikacyjnej w lecie 1943r. zginęli z rąk Niemców: BIELA Stanisław, WIERZBICKI, DŁUŻNIAK i trzech KONIECZNYCH z Mstyczowa.

Nie jest znane tło stracenia w dniu 6.06.1942 w Czepcu „za współudział z bandytami” (tej nazwy używali Niemcy b. często w stosunku do Polaków) SAPIŃSKIEJ Genowefy, lat 23, robotnicy rolnej i SOKOŁA Józefa, lat 26, robotnika, obojga z tejże wioski. Zastrzelił ich Kapp, przy drodze wiejskiej. Zwłoki ekshumowano na cmentarz mstyczowski.
Dnia 31.10.1943 zastrzeleni tamże bez przyczyny w czasie łapanki, przeprowadzanej przez policję niemiecką z Miechowa.
MILIK Wincenty, lat 48, miejscowy robotnik
PUSTUŁA Jan, lat 36, miejscowy zegarmistrz, pochowani jak poprzedni.
NIECHCIAŁ Stanisław, lat 22, rolnik z Czepca Przełajskiego, zastrzelony przez policję niemiecką dnia 25.06 za pracę w tajnej organizacji wojskowej.

W styczniu 1944r. zginęli, zamordowani przez Niemców dwaj bracia SZOTOWIE i ZIELIŃSKI (imiona nieznane).