Gmina Prząsław

Pierwszą ofiarą z tej gminy był WALERON Józef, ur. w r. 1865, rolnik z gromady Sudół, zastrzelony bez przyczyny 5.09.1939, w czasie wkraczania wojsk niemieckich.

Dnia 29.10.1931r. aresztowani zostali dwaj rolnicy:
LIPSKI Stanisław, ur. 8.07.1911, zamieszkały w Chorzewie i WIELIŃSKI Jan, ur. w r. 1801, zam. w Chorzewie, za posiadanie broni, osadzeni w areszcie jędrzejowskim i na podstawie wyroku komendanta miasta rozstrzelani 31.10.1939r. obok Nadleśnictwa Pn. w Jędrzejowie.
PAWŁOWSKI Kazimierz, ur. 2.04.1919, kupiec z Warzyna, aresztowany w styczniu 1942 na targowisku w Jędrzejowie, wywieziony do Kielc, stąd do Oświęcimia, zamordowany w obozie.
4.06.1942r. aresztowany został jako oficer rezerwy, BUKATO Jan, ur. 26.01.1886r., kierownik szkoły powsz. w Warzynie. 5 czerwca wywieziony do Oświęcimia i tam zamordowany dnia 13.08.1942r.

Nie jest znane tło aresztowania dn. 25.04.1942 BARTOSIKA Stanisława, ur. 21.11.1915, rolnika z Potoka Małego i WOŹNIAKA Józefa, ur. 31.06.1914, rolnika z tejże wsi, obu zmarłych w Oświęcimiu (25.4. i 5.11.1942r.).

W r. 1942 aresztowani zostali właściciele majątku Lasków, NOWAKOWSCY (ojciec i syn), następnie wywiezieni do obozu i tam zamordowani.
16.07.1943 zostali aresztowani we wsi Warzyn i wywiezieni do Oświęcimia, gdzie ich Niemcy zamęczyli:
CHATYS Feliks, ur. 12.08.1910, rolnik
SPUTO Zofia, ur. 3.04.1919, rolniczka
KOPEĆ Władysław, ur. 3.05.1923, rolnik
Wyżej wymienieni zostali oskarżeni o należenie do organizacji politycznej przez męża Sputowej, przebywającego na robotach w Niemczech. Z nimi zostali aresztowani CZERWIK Stanisław, MAKUŁA Bolesław i PATYŃSKI Stanisław, rolnicy z Warzyna. Zaginęli oni bez wieści.

Dnia 21.08.1943, wczesnym rankiem, zjechała policja niem. do wsi Warzyn i otoczyła wieś. Aresztowano wówczas członków tajnej organizacji wojskowej (A. K.)
PSTROWSKIEGO Bogdana, ur. 15.06.1915, rolnika
BUKATO Leonidasa, ur. 21. 4. 1922, maturzystę tajnego liceum w Jędrzejowie, kaprala podchorążego A. K. Poza pracą żołnierza, prowadził on tajne komplety oświaty pozaszkolnej,
MICHAŁKIEWICZA Stanisława, rolnika,
PAWŁOWSKIEGO Jana, ur. 27.01.1915, rolnika,
KAŁWĘ Józefa, ur. 19.03.1920, plut. W.P.

Wszystkich aresztowanych sprowadzono pod remizę straży pożarnej i tu rozpoczęto przesłuchanie. Bito ich i polewano wodą. Po przesłuchaniu, zabrano wszystkich na auto, wywieziono pod las w Nagłowicach (pod Zdanowicami) i tam rozstrzelano. Ofiary pochowano we wspólnym grobie, wyrównując go dla zatarcia śladów. W kilka dni później tajna org. wojskowa wydobyła w nocy zwłoki i pochowała na cmentarzu w Rakoszynie. Aresztowani zostali oskarżeni o działalność konspiracyjną przez mieszkańca wsi Warzyn Stanisława Todosa z zawodu rzeźnika, z gromady Zagórze, zam. w Warzynie. Ten wyrzutek społeczeństwa wyjechał do Niemiec.
OLSZEWSKI Władysław Wincenty, ur. 24 marca 1917r., krawiec z Chorzewy, aresztowany za działalność polityczną 19.02.1944, podczas ucieczki w pole kilkakrotnie raniony, zbroczony krwią zawieziony przez Niemców do Cierna, później do Prząsławia i tam zastrzelony. Pochowany 20.02.1944 na cmentarzu par. św. Wincentego w Jędrzejowie.

Nie mogliśmy uzyskać bliższych danych co do tła i okoliczności śmierci MIKOŁAJCZYKA Franciszka, podobno ewakuowanego z Krakowa do Brynicy Suchej, lat ok. 22, zastrzelonego przez policję niemiecką w dniu 7.12.1943 w lesie Podchojny pod Jędrzejowem i tam pochowanego.
19.02.1944 aresztowani za należenie do tajnej organizacji:
SMORĄG ANTONI, urodź, w 1910r., szewc z Cierna,
BARAN Jan, ur. w 1912r., pracownik gminy Prząsław,
JASZCZA Bolesław, kowal z Cierna.
Przewiezieni przez gestapo do Jędrzejowa, zostali tu rozstrzelani 7.03.1944r. Zwłoki pochowano we wspólnym grobie za cmentarzem par. św. Trójcy, od str. wsch. (grób dobrze zachowany).
KAŁKA Marian, ur. 28.01.1926 w Chorzewie, uczeń gimn. w Jędrzejowie, zmarł w Szpitalu Powiatowym w Jędrzejowie, z ran odniesionych w partyzantce w dn. 9.08.1944r. Pochowany na cmentarzu par. św. Wincentego w Jędrzejowie.

W czasie walki kompanii partyzanckiej (A. K.) pod Skroniowem w sierpniu 1944r. przeciw której Niemcy wprowadzili pociąg i dwa auta pancerne, zginął śmiercią żołnierza dowódca kompanii PRUSEK Adolf Tadeusz, ur. 22.02.1922r. w Zagórzu, gm. Prząsław, maturzysta tajnego liceum w Jędrzejowie z r. 1943. Niemcy mieli w tej potyczce 7 zabitych i 4 ciężko rannych, Polacy jednego zabitego i trzech lekko rannych.
Dwaj bracia GRZYWNOWICZE: Józef i Franciszek, z gm. Prząsław, aresztowani zostali w dniu 11.09.1944r. za przetrzymywanie Żydów. Dnia 25 września 1944r. zostali rozstrzelani przez policję niemiecką w lesie mnichowskim i tam pochowani. 12.11.1945r. przewieziono zwłoki na cmentarz par. Św. Wincentego w Jędrzejowie.
PIOTROWSKI Jan, ur. w 1900r., robotnik z Cierna, zastrzelony bez powodu przez Niemców w dn. 10.12.1944r. w czasie powrotu z pracy do domu.

Nie mogliśmy ustalić dokładnej daty aresztowania i śmierci PAWŁOWSKIEGO Stanisława, rolnika z Warzyna, posądzonego przez policję niem. o przechowywanie broni, aresztowanego i wywiezionego do Oświęcimia, gdzie po parotygodniowym pobycie zmarł.

Według informacji Zarz. Gm. Prząsław, zastrzeliła policja niem. w dniach 26.03.1943, 15.05.1943 i 24.07.1944 na terenie grom. Skroniów: RUDNICKIEGO Wacława, l. 26,- rolnika, SZCZYTKOWSKIEGO Edmunda, l. 42, SZCZYTKOWSKĄ Mieczysławę, l. 31, BŁASIAKA Bolesława, l. 29 – rolników, GRZYBA Bronisława, rzeźnika. Przyczyna egzekucji nie jest znana. Zwłoki pochowano na cmentarzu par. Św. Wincentego w Jędrzejowie. W tychże dniach, wg. tej samej informacji, zastrzeliła policja niem. dwóch Żydów: TURNERA Joska i Lejbusia, kupców, których zwłoki pochowano w kamieniołomach grom. Skroniów.
W październiku 1943 r. przywiozła pol. niem. taksówką do Laskowa dwóch nieznanych mężczyzn, których zastrzeliła na polach lasów państwowych.