Jak odczytywać akty sporządzone po łacinie
Podczas poszukiwania przodków niejednokrotnie będziemy musieli skorzystać z danych zawartych w metrykach, które zostały spisane po łacinie. Jednak nie musimy oddawać takiego dokumentu do tłumaczenia specjaliście. Przy pomocy zestawu słowników, który przygotowałam możemy sami zrobić przekład interesującej nas metryki. W artykule zebrałam najważniejsze wyrażenia, niezbędne do prawidłowego zrozumienia treści aktu sporządzonego w języku łacińskim.
Miesiące
| Januarius | – Styczeń | Julius | – Lipiec |
|
|
| Februarius | – Luty | Augustus | – Sierpień | ||
| Martius | – Marzec | September | – Wrzesień | ||
| Aprilis | – Kwiecień | October | – Październik | ||
| Maius | – Maj | November | – Listopad | ||
| Junius | – Czerwiec | December | – Grudzień |
Określenia związane z czasem
Anno domini – rok pański
Mensis – miesiąc
Dies – dzień
Warto w tym miejscu wspomnieć o numerowaniu miesięcy, które wywodzi się z kalendarza rzymskiego. Otóż, początkowo rok według kalendarza rzymian liczył 304 dni i był podzielony na 10 miesięcy. Pierwszym miesiącem był marzec, ostatnim grudzień. Po upływie tego czasu następował nienumerowany okres zimowy – trwał on 61 dni. Dopiero w późniejszym czasie dodano do kalendarza styczeń i luty. W dokumentach kościelnych miesiące zapisywane były pełną nazwą lub skrótami. Skróty tworzone były od trzech pierwszych liter nazwy danego miesiąca lub od kolejnego numeru. Tak więc 7bris to wrzesień (siódmy miesiąc w kalendarzu rzymskim), 8bris – październik, 9bris – listopad, a Xbris – grudzień.
Dokumenty metrykalne
-
- Księgi Urodzonych
- Księgi Zaślubionych
- Księgi Zgonów
Liber Natorum - Księga Urodzonych
| Ab-ortio | – poronienie | Mater | – matka | |
| Baptismi | – chrzest | Materna | – matka chrzestna | |
| Baptizata | – ochrzczona | Nata | – urodziła się | |
| Baptizatus | – ochrzczony | Nati | – urodził się | |
| Cognomen | – nazwisko | Nomen | – imię | |
| Filia | – córka | Parentes | – rodzice | |
| Filus | – syn | Pater | – ojciec | |
| Gemini | – bliźnięta | Patrini | – rodzice chrzestni | |
| Illegitimus | – nieślubny | Renatus* | – ochrzczony | |
| Infans | – dziecko | Sponsor fidei | – ojciec chrzestny |
* określenie przyjęcia chrztu przez osobę niewierzącą
Najpopularniejsze imiona nadawane dzieciom
|
A Adalbertus Adamus Agatha Agnetta Albertus Alexius Alexander Anastasia Andreas Anna Antonius
B Bartholomeaus
C Cajetanus
D Davidus
E Elianora |
– Adalbert / Wojciech
– Bartłomiej
– Kajetan
– Dawid
– Eleonora |
F Felicia
G Gasparus
H Hedvigis
I Ignatius
J Jacobus
L Ladislaus
M Magdalena Martinus |
– Felicja
– Kacper – Wilhelm
– Jadwiga
– Ignacy
– Jakub
– Władysław
– Magdalena |
N Nicodemus
O Onufrius
P Patricius
R Regina
S Simon
T Teresia
V Valentinus
Z Zacharis |
– Nikodem
– Onufry
– Patryk
– Regina
– Szymon
– Teresa – Tadeusz
– Walenty
– Zachariasz |
W przypadku wątpliwości co do poprawności tłumaczenia danego imienia warto zajrzeć na stronę Genepedia, gdzie znajduje się tabela imion męskich wraz z ich możliwą odmianą.
Liber Copulatorum - Księga Zaślubionych
| Conjugalis | – małżeński |
| Conjugatis | – żonaty / zamężna |
| Conjuges | – małżonkowie |
| Juvenis | – kawaler |
| Matrimonium | – małżeństwo/ślub |
| Relicta | – wdowa |
| Relictus | – wdowiec |
| Secundo voto | – powtórnie zamężna/żonaty |
| Sponsa | – narzeczona |
| Sponsus | – narzeczony |
| Uxor | – żona |
| Uxoratus | – żonaty |
| Virgo | – dziewica/panna |
Liber Mortuorum - Księga Zgonów
| Ab intestato | – bez testamentu |
| Denatus | – zmarły |
| Morbus / Qualitas Morbus | – choroba /przyczyna zgonu |
| Mortuus | – zmarły |
| Obitus | – zmarły |
| Sepultura | – pogrzeb |
| Sepultus | – pogrzebany/pochowany |
W niektórych metrykach została także określona pozycja społeczna rodziców, przyszłych małżonków lub zmarłego. Informacje tego typu pomogą nam poznać zawody przodków oraz wyjaśnić na przykład powody częstego przeprowadzania się. Pełny słownik zawodów można znaleźć na stronie Genepedia.
opracowanie: Martyna Jarosińska